Leven met iemand met of na kanker

Wat zijn de gevolgen voor de naasten?

De diagnose kanker kan veel teweegbrengen. Niet alleen voor degene die ziek is, maar ook voor diens directe omgeving. Zij moeten zich sterk houden, terwijl hun geliefde een zware strijd levert. En dat gaat de naasten van kankerpatiënten niet in de koude kleren zitten. Er moet worden gewaakt voor het onderbelicht blijven van de gevoelens en emoties van naasten.

Uit onderzoek blijkt dat familieleden ook met psychologische problemen kunnen kampen, net als de kankerpatiënt zelf. Te denken valt aan gevoelens van verdriet, machteloosheid, boosheid, onzekerheid en angst. Vooral de angst om iemand te verliezen is groot. Hoe ziet de toekomst er zonder diegene uit? En kan ik dat wel aan? Ook kunnen er gevoelens van rouw zijn over wat niet meer is en kan.

Velen vinden het moeilijk om deze gevoelens een plaats te geven en erover te praten. In het dagelijks leven lopen ze daardoor vast. Ze kunnen zich niet meer goed concentreren op hun werk of hebben door het verdriet geen zin meer om uit bed te komen. Alle emoties en stress monden soms zelfs uit in een depressie.

Gedurende het ziekteproces spelen deze gevoelens vaak al onderhuids. Maar tijdens de behandelingen van hun geliefde geven veel mensen er niet aan toe. Ze zijn bezig met overleven en proberen sterk te zijn voor hun partner, kind of ouder. En leggen daar al hun energie in. Na de behandelingen komt vaak de mentale klap. Er wordt dan verwacht dat je de draad weer oppakt, maar dat valt niet altijd mee.

Veranderingen in persoonlijkheid, gedrag en emoties

Bij een schokkende gebeurtenis, zoals horen dat jouw naaste kanker heeft, kunnen heel wat gevoelens en emoties bij hen naar bovenkomen zoals geschokt zijn, verdriet, angst, machteloosheid, schuldgevoel, ongeloof, concentratie- en geheugenproblemen, boosheid, prikkelbaarheid, piekeren, slaapproblemen, depressieve gevoelens etc.

Dit zijn hele normale reacties. Meestal gaan ze na verloop van tijd vanzelf over. Ze doen zich vaak wisselend voor, afhankelijk van de fase in het ziekteproces. Veel mensen beschrijven de periode van de onderzoeken en het wachten op de diagnose als de moeilijkste. Ook de periode voor de eerste keer chemo is voor velen moeilijk, vooral ook door de onbekendheid ervan. Het is erg belangrijk te weten dat ieders verwerkingsproces anders is. De een heeft behoefte om door iedereen met rust gelaten te worden, de ander wil niets liever dan over zijn gevoelens met anderen praten. Het is belangrijk hier rekening mee te houden en de ander niet te forceren. Goed bedoelde uitspraken als “je moet erover praten” kunnen soms averechts werken. Volg het (emotionele) tempo van je naaste.

Nieuwe rolverdeling: van partner naar verzorger

De ziekte kan een grote impact hebben op je relatie. Belangrijk is dat geliefden van de patiënt geen grote verwachtingen moeten hebben over de mogelijkheden om de patiënt te helpen.

Verwachtingen kunnen bijdragen aan het gevoel van onmacht, dat partners vaak al hebben. Luisteren en aandacht hebben voor de ander is al heel belangrijk. Partners moeten proberen de gevoelens van de ander te accepteren en niet te veroordelen.

Omdat de ziekte alle aandacht vraagt, kunnen de relaties tussen partner of in het gezin onder grote spanning komen te staan. Als de één in het ziekenhuis ligt of thuis verblijft, kan het zijn dat de ander heel wat bordjes in de lucht moet houden: werk, huishouden, kinderen, zorg voor de patiënt of geregeld het ziekenhuis bezoeken.

De onderlinge liefde kan onder grote druk komen te staan, omdat de zieke en de gezonde partner beiden het gevoel kunnen hebben niet begrepen te worden. Ze kunnen heel verschillend reageren op de ontstane situatie. Soms richten partners hun gevoel van onmacht en hun woede over de ziekte op elkaar.

Toch kan de ziekte partners juist ook dichter bij elkaar brengen en de liefde verdiepen. Of de relatie nu goed is of onder druk staat, in alle gevallen geldt dat eerlijke communicatie en wederzijds begrip tussen partners onontbeerlijk zijn. Het kan moeilijk zijn om gevoelens te uiten naar je partner. Vaak hebben naasten de neiging om de ander te sparen en niet te belasten met hun eigen gevoelens. De zieke partner heeft immers al zoveel aan zijn hoofd, maar openheid is juist heel belangrijk.

Ondersteunen van iemand met/na kanker

Kanker en de behandeling ervan kunnen blijvende beperkingen veroorzaken. Deze beperkingen accepteren en ermee om leren gaan, kan zwaar zijn. Het is ook wel een vorm van rouwverwerking. Je naaste heeft te maken met verlies van onafhankelijkheid. Accepteren dat sommige dingen niet meer kunnen, kan heel moeilijk zijn. Sommige mensen hebben het gevoel dat hun lichaam hen in de steek heeft gelaten. Anderen hebben door verandering van hun uiterlijk minder zelfvertrouwen. En sommigen voelen zich kwetsbaar en onzeker door wat hen is overkomen. Ook kunnen er gevoelens van eenzaamheid zijn, wanneer de naaste minder in staat om sociale contacten te onderhouden. Bied een luisterend oor en wees er voor degene die in dit proces zit.

Hoe kan ik als naaste ondersteuning krijgen?

Wanneer dat nodig is kun je als naaste ondersteuning krijgen. Het kan zijn dat als de getroffene naar huis wordt gestuurd er veel vragen en mogelijke scenario’s door je hoofd schieten. Hoe nu verder? Je kunt het gevoel hebben dat je dat niet met je naaste kan delen en dat zelf op moet lossen. Je kunt je zorgen met iemand delen, zoals met een goede vriend, familie, de huisarts. Ook kun je psychosociale hulp vragen. Dit is soms nog een taboe onderwerp. Mensen durven het niet te vertellen omdat zij bang zijn voor aansteller te worden aangezien. Naasten hebben toch vooral het gevoel dat zij sterk moeten blijven. Zij zijn immers niet de patiënt. Dit is natuurlijk helemaal niet het geval. Jij kan het ook ontzettend zwaar hebben, waarbij het verstandig is om dit niet weg te drukken. 

Naast psychosociale hulp zijn er ook andere mogelijkheden, afhankelijk van jouw wens. Denk hierbij aan thuishulp, burenhulp (boodschappen e.d.).

Adressen voor vragen of advies zijn:

• Een steunpunt mantelzorg
• De gemeente
• De Mantelzorglijn
• De kanker.nl Infolijn

Wat kan WijDoen voor u als naaste betekenen?

WijDoen is er niet alleen voor de getroffene, maar ook voor de omgeving. Wanneer dat nodig is kan er naast de hulp voor de getroffene ook aandacht zijn voor zijn/haar naasten. De coach kan meedenken in stappen thuis of naar de juiste hulp doorverwijzen. Neem contact met ons op. 

Waar moet een naaste rekening mee houden tijdens de re-integratie van de getroffene?

Weer aan het werk gaan na de ziekte zal veel energie kosten. Het is belangrijk om hier als naaste rekening mee te houden. Misschien zal niet alles kunnen wat jullie van plan zijn, maar probeer daar over en weer begrip en ruimte voor te geven.